Türkiye’nin uzay yarışındaki sessiz ama derinden ilerleyen gücü Fergani Uzay, küresel havacılık ve uzay tarihine geçecek bir başarıya imza attı. Baykar bünyesinde filizlenen ve kısa sürede somut çıktılar üretmeye başlayan Fergani’nin geliştirdiği ilk yörünge transfer aracı (YTA) olan FGN-TUG-S01, uzayda gerçekleştirdiği ilk yörüngesel ateşleme testini başarıyla tamamladı. Bu test, sadece teknik bir manevra değil; Türkiye’nin hibrit roket teknolojisinde dünyanın lider ülkeleri arasına, hatta bu spesifik alanda zirveye yerleştiğinin en net kanıtı oldu.
Milli Teknoloji Hamlesi’nin uzaydaki en kritik adımlarından biri olan bu operasyon, hibrit itki sisteminin uzay tarihçesinde ilk kez bir yörünge değişikliği manevrasında başarıyla kullanılmasıyla literatüre girdi.
530 Kilometreden 720 Kilometreye: Kusursuz Manevra
Fergani’nin geliştirdiği FGN-TUG-S01, yörüngedeki görevine başladıktan sonra en kritik sınavı olan motor ateşlemesini gerçekleştirdi. Fergani Uzay tarafından paylaşılan teknik verilere göre, araç 530 kilometre irtifadaki dairesel yörüngesinden, hibrit motorunu ateşleyerek 720 kilometre zirve irtifalı (apogee) eliptik bir yörüngeye geçiş yaptı.
Uzay mühendisliğinde “Orbital Transfer” olarak bilinen bu işlem, son derece hassas hesaplamalar ve kararlı bir itki sistemi gerektirir. Motorun saniyenin kesirlerinde doğru tepkiyi vermesi, istenilen itkiyi (thrust) stabil bir şekilde üretmesi ve yazılımın bu gücü doğru yönlendirmesi hayati önem taşır. Yapılan açıklamada manevranın “temiz ve kontrollü” bir şekilde tamamlandığı belirtildi. Bu ifade, mühendislik açısından şu anlama geliyor:
- Yakıt yanma kararlılığı (Combustion stability) mükemmel seviyede.
- Uçuş kontrol algoritmaları sapma yaşamadı.
- Termal yönetim sistemleri uzay boşluğunda sorunsuz çalıştı.
Görev Tamamlandı: FRG-10D1 Küp Uydusu Yörüngede
Ateşleme başarısının hemen ardından operasyonun ikinci kritik aşamasına geçildi. Yörünge Transfer Aracı (YTA) üzerinde taşınan Fergani küp uydusu (FRG-10D1), ana gövdeden ayrılarak kendi yörüngesine yerleşti.
Bir transfer aracının temel görevi, taşıdığı yükleri (uyduları) hedeflenen farklı yörüngelere “dağıtmaktır”. Tıpkı bir servis aracının yolcuları farklı duraklarda indirmesi gibi, FGN-TUG-S01 de üzerindeki yükü başarıyla bıraktı. Ayrılma mekanizmasının (separation mechanism) sorunsuz çalışması, gelecekte Fergani’nin çoklu uydu fırlatma görevlerinde ticari bir güvenilirlik kazandığını gösteriyor.
Neden Hibrit Motor? Rakiplerinden Farkı Ne?
Bu başarının en can alıcı noktası kullanılan motor teknolojisidir. Uzay endüstrisinde geleneksel olarak sıvı yakıtlı (yüksek performanslı ama karmaşık/pahalı) veya katı yakıtlı (basit ama kontrolü zor/durdurulamaz) motorlar kullanılır. Fergani ise “Hibrit İtki Sistemi”ni tercih etti ve bunu uzayda başarıyla ateşleyen ilk ülke statüsüne erişti. Peki, hibrit motor neden bu kadar önemli ve oyun değiştirici?
1. Güvenlik ve Depolama Avantajı
Sıvı yakıtlı roketler genellikle kriyojenik (çok soğuk) depolama veya toksik kimyasallar gerektirir. Katı yakıtlar ise üretim ve taşıma sırasında patlama riski taşır. Hibrit motorlarda ise yakıt katı, oksitleyici sıvıdır. Bu iki bileşen yanma odasında bir araya gelmedikçe tepkime gerçekleşmez. Bu özellik, fırlatma öncesi ve yörüngede bekleme süresince maksimum güvenlik sağlar.
2. Maliyet Etkinliği (Cost-Effective)
Hibrit motorların tesisat yapısı (turbopompalar, karmaşık valfler vb.) sıvı yakıtlı motorlara göre çok daha basittir. Bu basitlik, üretim maliyetlerini düşürür. Uzay lojistiğinde “Dolar/Kilogram” maliyetini düşürmek rekabetin anahtarıdır. Fergani, bu teknolojiyle rakiplerine göre çok daha ekonomik fırlatma ve transfer çözümleri sunabilecektir.
3. Durdurulup Yeniden Başlatılabilme (Restart Capability)
Katı yakıtlı roketler bir kez ateşlendiğinde bitene kadar yanar; durdurulamaz. Ancak yörünge manevraları için motoru kapatıp, süzülüp, doğru noktada tekrar ateşlemek gerekir. Hibrit motorlar, sıvı oksitleyici akışı kesilerek durdurulabilir ve tekrar başlatılabilir. Fergani’nin motoru bu esnekliği sağlayarak, karmaşık yörünge manevralarına (Orbital Maneuvering) olanak tanır.
4. Yeşil Teknoloji
Fergani’nin motorlarında oksitleyici olarak Hidrojen Peroksit gibi daha çevreci ve yönetilebilir kimyasalların kullanılması (önceki raporlara dayanarak), zehirli hidrazin bazlı sistemlere göre çevresel ve operasyonel bir üstünlük sağlar.
“Uzaydaki Çekici” Gücümüz: Stratejik Bağımsızlık
FGN-TUG-S01 gibi Yörünge Transfer Araçları (Space Tugs), yeni uzay ekonomisinin lojistik belkemiğidir. Büyük fırlatma roketleri uyduları genellikle belirli bir “bırakma noktasına” kadar taşır. Uyduların asıl görev yapacakları irtifaya veya yörünge açısına ulaşması için ya kendi motorlarını kullanmaları gerekir (ki bu uyduyu ağırlaştırır ve pahalılaştırır) ya da Fergani’nin aracı gibi bir “uzay dolmuşu” kullanırlar.
Türkiye’nin bu teknolojiye sahip olması şu stratejik kapıları aralıyor:
- Milli GPS/GNSS Hedefi: Gelecekte kurulması planlanan milli konumlama ve navigasyon uydularının yörüngeye yerleşimi için dışa bağımlılık sona erecek.
- Askeri ve İstihbari Esneklik: Stratejik uydularımızın yörüngelerini gizli veya beklenmedik şekillerde değiştirme kabiliyeti kazanılacak.
- Ticari Pazar: Fergani, global uydu müşterilerine “son kilometre teslimatı” (last-mile delivery) hizmeti sunarak Türkiye’ye döviz kazandıracak.
Prototip Değil, Kanıtlanmış Teknoloji
Baykar ve Fergani kültürü, “yapacağız” demekten ziyade “yaptık” demeyi tercih eden bir yapıya sahip. FGN-TUG-S01’in 530 km’den 720 km’ye tırmanışı, sadece bir irtifa değişimi değil, Türk mühendisliğinin sınıf atlamasıdır. Uçuş yazılımının kararlılığı, itki sisteminin hassasiyeti ve ayrılma mekanizmasının başarısı, Fergani’nin görev mimarisinin olgunlaştığını kanıtlıyor.
Dünyada birçok şirket hibrit motorlar üzerinde çalışırken, bunu uzay ortamında, gerçek bir görevde ve yörünge değişikliği manevrasında başarıyla kullanan ilk yapının bir Türk şirketi olması, milli teknoloji ekosisteminin geldiği noktayı özetlemektedir.
Anahtar kelimeler: Fergani Uzay, hibrit roket motoru, FGN-TUG-S01, yorunge transfer araci, Selcuk Bayraktar, uzay teknolojisi, FRG-10D1, Baykar, milli uzay programi, uydu firlatma
